Een nieuwe stap

Onze eerste full colour planisfeer was de 11e druk (2014) van ons oudste model, de vierkante Planisfeer voor Nederland en België (PLN-NL). Het illustreert de veranderingen in de drukkerswereld, omdat drukwerk in full colour nu nog nauwelijsk duurder is dan in de standaard twee kleuren die ik altijd gebruikte (het gaat hier alleen om het offset werk: de sterrenkaart en achterzijde van planisferen; de kunststof bovenschijven zijn in ruim 27 jaar nog hetzelfde). In diverse stappen (in 2017, 2019 en weer in 2019) zijn de bestanden wederom verbeterd. Het gaat dan altijd om de 'moederontwerpen' (een voor het noordelijk en een voor het zuidelijk halfrond; van die twee bestanden worden alle planisferen afgeleid). Zie ook de plaatjes onderaan.
De laatste verbeteringen zitten in het moederontwerp 'Main North') en in de Catalaanse en Nederlandse planisferen voor klanten, die in april zijn afgeleverd, en de nieuwe Franse Planisphère. Het 'Main South' bestand moet snel ook aangepast worden.

Nieuwe ontwerpen

In de Superplanisfeer, die in juni 2016 uitkwam, zitten nieuwe features t.o.v. van de PLN-NL uit 2014, zoals uitgebreider gebruik van kleuren en een uitgebriede lijst van deep-sky objecten (met ook een duidelijk verschillen tussen de verschillende typen diffuse nevels). Verder tonen ze duidelijk aangegeven de Winterzeshoek, het Herfstvierkant, evenals de Zomerdriehoek en de Gordel van Orion die al langer aangegeven waren.
Ik wilde de PLN-NL op dezelfde manier anapassen, maar was bang dat de symbolen voor met name sterrenstelsels en bolvormige sterrenhopen, zoals ik die in de Superpanisfeer had gebruikt, niet geschikt zouden zijn in de veel kleinere PLN-NL. Dat gold ook voor de sterkleuren die ik in de Superplanisfeer had toegepast, om bepaalde spectraalklassen duidelijk op te laten vallen (de rode, oranje blauwe/blauw-witte sterren). De Melkweg werd 'waziger', en daarmee realistischer.
De nieuwe PLN-NL (2017) kwam uit in 2017, maar ik was vergeten de lijnen en getallen in de horizonopening (het zenit,  hemelmeridiaan en oost-west lijn) in wit te doen... In de 2019 uitvoering is dat verbeterd.

Meer objecten in nieuwe ontwerpen

Onder de aanvullingen zijn in 2016 zestien objecten waarvan ik de meeste al had toegevoegd aan het ontwerp van de Superplanisfeer, veelal op advies van de amateurastronomen (waarnemers) die ik had gevraagd om mee te denken. Die objecten zijn inmiddels ook in het 'moederbestand' voor het noordelijk halfrond, en de meeste 2-kleurige planisferen aangebracht. De (full colour) PLN-NL van 2017 (12e druk) kreeg die objecten ook, en de nieuwe full colour planisferen eveneens.
Het gaat dan om een diverse serie objecten, zoals enkele sterren tussen die mijn interesse hadden gewekt vanwege mijn Sterrenmodel (iets naar beneden scrollen): VY Canis Majoris (Grote Hond), V Hydrae (Waterslang), Eta Carinae (Kiel) en R Leporis (Haas).
Nieuw getoonde objecten zijn verder de open sterrenhoop Cr 399 (‘Brocchi’s Cluster’, in het sterrenbeeld Vosje); de bolvormige sterrenhopen M72 (Waterman), NGC 6322 (Schorpioen) en Melotte 111 (de Coma Cluster in het Haar van Berenice); de planetaire nevels M76 (Perseus) en M97 (Grote Beer); de sterrenstelsels M102 (Draak), M108 en M109 (beide Grote Beer); het stervormingsgebied NGC 896 (Heart and Soul Nebula, in Cassiopeia); en vier ‘bijzondere objecten’, aangegeven met een sterachtig symbool: M40 (een dubbelster), M73 (een ‘asterisme’ van vier sterren*), de veranderlijke ster Y Canum Venaticorum (Jachthonden) en de ster 51 Pegasi (Pegasus), de eerste zonachtige ster waarbij een exoplaneet werd ontdekt. De sterren in dat laatste rijtje hebben niet hun normale symbolen omdat ze eigenlijk te zwak zijn voor de verrekijker.
Van enkele sterrenbeelden heb ik de sterrenbeeldlijnen gewijzigd, zodat ze overeenkomen met wat je in andere sterrenkaarten en atlassen ziet.

*) een asterisme is een groepje sterren die aan de hemel dicht bij elkaar liggen maar niets met elkaar te maken hebben. Eigenlijk is er in het Nederlands geen woord voor… Ik heb het vernederlandst door er een ‘e’ achter te plakken.

Beter leesbaar

Naarmate ik zelf ouder word merk ik dat ik sommige namen en codes moeilijker kan lezen... Door gebruik van een wat vetter lettertypen en soms ook wat grotere letters is dat nu ook verbeterd.

De 2019 ontwerpen

Net nadat de 2019 editie van de PLN-NL was uitgebracht, besloot ik weer nieuwe verbeteringen aan te brengen... Dat kwam omdat twee klanten een full colour planisfeer hadden besteld (waaronder de Catalaanse), en ik dus naast de PLN-NL (die geheel anders is dan de andere, ronde planisferen) ook andere sterrenkaarten in full colour moest gaan opzetten.
In zo'n situatie moet ik dus het moederbestanden (in dit geval 'Main North') aanpassen. Daar moest een full colour versie van komen, met ook de eerdere verbeteringen erin. Terwijl ik zo aan het werk was besloot ik dat het toch vreemd was om de oude symbolen voor sterrenstelsels en bolvormige sterrenhopen (resp. een witte ellips en een witte cirkel met twee gekruiste lijnen erin) te handhaven, terwijl alle andere symbolen kleurrijk waren opgezet. Op dat moment was ik echter al ver met alle aanpassingen, en al klaar met Main North. Dus die laatste wéér aangepast en de drie sterrenkaarten die nodig in druk moesten opnieuw opgezet.
Zo is het leven van de astrocartograaf - als hij niet eerst een goed plan maakt!

Hieronder wat afbeeldingen van de nieuwe planisferen, en de nieuwe lijst van gebruikte symbolen.















































Links: de lijst van symbolen die worden gebruikt FC ontwerpen. Een andere recente toevoeging aan diverse modellen zijn kleine detailkaartjes van de Gordel van Orion, het gebied rond de poolster (omdat dat wegvalt door het gat), en de Pleiaden - met de namen van de betrokken sterren.